1960’lı yıllarda yayınlanan bir ansiklopedinin “Üsküdar” maddesinde, Ümrâniye Köyü’nden bahsediliyor. Demek ki, Ümrâniye, vaktiyle Üsküdar’a bağlı bir köymüş. Şimdi, nüfûsu Üsküdar’dan fazla, kocaman bir İstanbul ilçesi. Üstelik buradaki hem insan sayısı, hem ekonomik gelişme seyri, Ümrâniye’den yeni ilçeler çıkarma konusunda idârecileri düşündürüyor.

Gazetelerin, sayfalarca inşaat şirketi ilânı, reklâmı yayınlamaları, hep Ümrâniye ve benzeri İstanbul köşelerinin büyüyüp serpildiğinin, kabına sığamadığının işâreti. Bu, ev yapma yarışının, Türkiye ekonomisine getirdiği artı ve eksileri, hemen her plâtformda tartışıyoruz. Ama aynı hâdisenin, târîhî ve sosyal dokuyu nasıl tahrîb ettiğini, hiç kayda değer bulmuyoruz.

Hâlbuki esas üzerinde durulması gereken budur. Parayla ilgili grafik çizgileri, bugün çıkar, yarın iner, Netîcede, maddî imkân veya imkânsızlıklar bir noktada buluşarak, birbirlerinden rövanşı alırlar. Lâkin harâb olan ve aslını unutan millî bünyeyi tâmir etmek, tekrar eski hâline döndürmek, öyle pek kolay görünmüyor.

Mantar biter gibi etrâfımızı saran inşaat şirketlerinin, o mâlûm reklâm metinlerine bir göz atın. Mutluluk, sağlık, modernlik, sükûnet merkezi diye gösterdikleri mesken bloklarında, Türk’ün millî ve dinî geleneklerine uygun hiçbir unsur ve bölüm göremeyeceksiniz. “Fitness-center, jakuzi” vs. ne kadar yabancı isimli söz kalabalığı varsa, ayrık otu gibi doldurulmuş. Sevginin bittiği yerde, hemen dik dağlar gibi nefret başlamaz. Önce, nefretin alt yapısını teşkîl eden malzeme hazırlanır. “Bahâne” başlığı altında toplanabilecek bu malzeme içinde, “sevgi”den arta kalan her çeşit enkaaz parçası yer bulabilir.

Yavuz Sultan Selîm’in, vasiyet hükmünde bir temennîsi var. Hem “devlet” olmanın, hem de günümüzün tâbiri ile ekonomik bağımsızlığın yolu, bu hikmet dolu dileğin içine sığdırılmış.

Mısır Seferi dönüşünde, giderken alınan birtakım borçları ödeyen Sultan, Türk Devleti’ne kazandırdıklarını hazîneye koyduktan sonra – tamamen altınla dolan – devlet kasasını, yüzük gibi parmağında taşıdığı mühürle emniyet altına almış ve yanındakilere: “Benden sonra gelenler, hazîneyi böyle altınla dolu tutarlarsa, mührümü bu işte kullanmaya devâm etsinler. Lâkin buraya altından maadâ mâdenler konursa, zinhâr, mührümü kullanmasınlar.” diye fermân eylemiş.

Şanlı Yavuz’un, bu engin tecrübe yüklü sözlerinde; Kutadgu Bilig’den, Siyâsetnâme’den mülhem bir “devlet adamlığı” tedrîsi, bütün haşmetiyle oturmaktadır.

Evvelâ; “altın”, gücün ve kudretin ulaşabileceği son Dünyevî noktayı temsîl etmektedir. İkinci olarak; büyük Hâkân, erişilen bu otorite zirvesinin, yukarıya doğru yolunu açarken, aşağıya inmeyi yasaklamaktadır. Yine bu “dürr ü güher” cümlelerde, üniversite tezlerine konu olan “devletin devamlılığı” fikri, eşyânın tabiatından gösterilmektedir. Nihâyet, belki de en mühim mesaj, “ataya lâyık evlâd” olma tenbîhidir.

Çalışma, gayret, azim, fırsatlara hazırlıklı olma, uzağı görme gibi, daha da uzatılabilecek “devlet ricâli fazîletleri”ni, bu vasiyet veya temennîsine istif eden Cennet-mekân Yavuz Sultan Selîm Hân, acaba bugünkü hâlimizi tahmîn etmiş miydi?

Yavuz, rakîbinin eksiklikleriyle değil, kendi meziyetlerinin hesâbıyla meşgûldü. Bu yüzden hiçbir misyoner gayreti ona zâfiyet verememiştir.