Prof.Dr. Hilmi DEMİR
Azerbaycan, 16 Kasım 2025 tarihinde Taşkent’te düzenlenen 7. Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısında bu formata tam üye olarak kabul edildi. Hazar Denizi’nin iki yakasındaki bu kurumsal bütünleşmenin, Sovyet sonrası “Orta Asya” tanımını nasıl “Genişletilmiş Orta Asya” kavramına dönüştürdüğünü ele almak önemli hale geldi. Bu yazıda; Azerbaycan’ın katılımının bölgesel güvenlik mimarisi, Türk dünyasının entegrasyonu ve Güney Kafkasya ile Orta Asya arasındaki lojistik bağlantısallık (Orta Koridor) üzerindeki etkileri tartışılmaktadır. Elde edilen bulgular, bu gelişmenin bölgeyi küresel güç rekabetinin nesnesi olmaktan çıkarıp kendi kaderini tayin eden stratejik bir özneye dönüştürdüğünü ortaya koymaktadır.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından bu yana Avrasya’nın kalbinde yer alan devletler, ulusal egemenliklerini pekiştirme ve bölgesel iş birliği mekanizmaları oluşturma arayışında olmuşlardır. Uzun yıllar boyunca dış güçlerin (Rusya, Çin, ABD) etkisi altında şekillenen bölgesel dinaamikler, 2018 yılında başlatılan Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantıları ile yeni bir evreye girmiştir. Ancak, 16 Kasım 2025 tarihinde Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te düzenlenen 7. İstişare Toplantısı, bölgesel iş birliği tarihinde bir dönüm noktası teşkil etmektedir. Bu zirvede, coğrafi olarak Orta Asya tanımının dışında kalan Güney Kafkasya ülkesi Azerbaycan, oy birliğiyle tam üye olarak kabul edilmiştir (The Times of Central Asia, 2025, s. 1).
Azerbaycan’ın katılımının sembolik bir genişlemeden öte, bölgenin jeopolitik ve jeo-ekonomik yapısını değiştiren stratejik bir hamle olduğunu düşünüyorum. Azerbaycan’ın katılımı, Orta Asya’nın denize çıkışı olmayan (landlocked) coğrafi dezavantajını aşması ve Batı pazarlarına erişimi için hayati bir “köprü” işlevi görmektedir. Yazıda öncelikle bölgesel iş birliğinin tarihsel ve kavramsal çerçevesi ele alınacak, ardından Taşkent Zirvesi’nin çıktıları ve Azerbaycan’ın stratejik rolü analiz edilecektir.
Değerlendirme notunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
——————————————
Kaynak:
https://tepav.s3.eu-west-1.amazonaws.com/upload/files/1764909521072-0.Azerbaycann_orta_asya_istisare_mekanizmasna_katlmnn_jeopolitik_ve_ekonomik_onemi.pdf
