Çok sık gençlerin eğitimi konusunda değerlendirmeye (çoğu kez eleştiriye) rastlamaktayım.  Konu önemli olduğu için toplumların kalkınma ve gelişmesinde “Beşeri Sermaye” önemini önceki yazımda değerlendirmiştim. Gerek üniversite öncesi gerekse üniversite seviyesinde dünya sıralamasında ve teknolojiye katkı anlamında Türk-İslam Dünyasında eğitim kurumları önemli bir başarı ortaya koyamamaktadır. Bununla birlikte Türk-İslam Dünyasında en iyi durumda olan ülke Türkiye’dir.

Özellikle son veriler dikkate alındığında enseyi karartmamak gerekir. Şöyle ki mevcut yetişkinlerin ve gençleri durumu ayrı ayrı dikkate alındığında ümitli olmamız mümkün.

Türkiye’nin insani sermayesini (eğitim) yetişkin yeterlilikleri, lise eğitimi ve üniversitelerin durumuna çerçevesinde incelemek mümkündür. Bu incelememi uluslararası kuruluşların verilerilerini dikkate alarak sürdüreceğim. Bunlar:

– Yetişkin Yeterliklerinin Uluslararası Değerlendirilmesi Programı (PIAAC)

– Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı’nda (PİSA)

– Uluslararası üniversite sıralamaları

Yetişkinler

İlk olarak Türkiye’nin insan sermayesinin durumunu anlamada “OECD’nin Yetişkin Yeterliklerinin Uluslararası Değerlendirilmesi Programı (PIAAC)” sonuçları önemli bir bilgi verecektir. 2023 Raporunda Türkiye ile bilgi kısmına ulaşamam nedeniyle önceki Raporda aktarım yapacağım. Bu rapora göre Türkiye OECD ortalamasının altında puanlara sahiptir. İnsan sermayesinin belli yaş aralıklarındaki durumun anlamak için sayısal becerilerde puanlarına baktığımızda; 55-65 yaşında OECD ortalaması 245.9 Türkiye’ninki ise 187.8’dir. Yani 40 yıl önce piyasaya sürülen insan sermayesi sayısal becerilerde bizimkilerden daha yüksektir.  16-24 yaş aralığında ise OECD’ninki ortalama olarak 266.5 Türkiye’nin ki ise 233.7’dir. İki yaş grubu arasında 40 yıl önce 58.1 fark var iken gençlerde 32.8’e düşmüştür. Bu Türkiye açısından sevindiricidir.

Bu verilere göre son 40 yılda gelişmiş ülkeler eğitim talebini büyük ölçüde karşılayarak, vatandaşlarının büyük oranda yüksek yeterlilikle mezun olmasını temin etmiştir. Bu Türkiye’nin çok önce başarmış olması gereken bir durumdu. Bu durum yeni nesillerde ne durumdadır?

Kalkınma ve gelişme yolunda insan sermayesinin durumunu anlamak için irdelemeye eğitim kurumlarımızın durumuna biraz daha yakında baktığımızda konu daha iyi anlaşılacaktır.

PIAAC sonuçlarına göre; İlk/Ortaokul mezunlarında Türkiye 210 puana sahipken OECD ortalaması 231’dir. Lise mezunlarında ise Türkiye 245 puana sahipken OECD ortalaması 264’dür. Üniversite mezunlarında ise Türkiye 258 puana sahipken OECD ortalaması 292’dir.

Eğitimin tüm kademelerinde bırakın gelişmiş ülkeleri OECD ortalamasının altında bir yeterlik söz konusudur. İnsan sermayesi orta yaşın üstünde (55-65 yaşında) maalesef daha gerilerdedir.

Ya yeni nesiller?

Aydınlık gelecek

Türkiye’de ortaokul-lise eğitimini PİSA ve üniversitelerin durumunu ise üniversite sıralaması ile de anlamak mümkündür. Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PİSA) 2022 sonuçlarında katılan 81 ülke sıralandığında Türkiye matematik 39. ve fende ise 34. sıradadır Bu sıralamaya göre yeni nesil eskiye göre daha iyi bir eğitim almaktadır.

Dünya’da 20.000 kadar üniversite var. Üniversite sayısı ABD’de 4.500, Türkiye’de ise 210 kadardır. Türkiye yıllara göre değişmekle birlikte 2025’de Dünyada ilk 500’e 10 Türk üniversitesi girdi. Dünya sıralamasına ilk 1500 olarak bakılırsa 25 Türk üniversite yer bulmaktadır. Bu veriler %10-15 üniversitenin oldukça kaliteli mezunlar verdiğini söylemek mümkündür.

Bu başarı yanında genel olarak üniversite mezunlarının sadece % 2.7’si 4. ya da 5. düzeyde yeterliğe sahip olması özellikle diğer üniversiteler için yeni kararlar alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Bu veriler bize şunu gösteriyor. Gençler hiç şüphesiz babaları ve dedelerinde daha iyi durumdalar. Bu beşeri sermaye ile gençlerin önü açılırsa daha da başarılı olabiliriz.

Son söz: Nitelikli bir nesil, en büyük kalkınma planıdır.

[i] Prof.Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi