Balkanlar’da Osmanlı mimarisi araştırmaları ile tanınan, Hollanda Arkeoloji Enstitüsü direktörü, Türk Tarih Kurumu Şeref Üyesi ve Hollanda Bizans Araştırmaları Uluslararası Komitesi üyesi akademisyen sanat tarihçisi Prof. Dr. Machiel Kiel, 87 yaşında Almanya’nın Bonn kentinde dünya hayatına gözlerini yumdu.
Balkanlar’da Osmanlı dönemine ait cami, bedesten, dergah, mescit, mektep, külliye, tekke, imaret, kervansaray, çarşı, han, hamam, çeşme, su kemerleri ve köprüler gibi mimari eserlerin, inşa döneminden bugüne gelinceye kadar hangi aşamalardan geçtiğini kayıt altına alarak, Osmanlı’nın izini süren sanat tarihçisi, Prof. Dr. Machiel Kiel vefat etti.
1938 yılında Hollanda’nın Wormerveer kentinde doğan Prof. Dr. Machiel Kiel’in 87 yaşında Almanya’nın Bonn kentinde dünya hayatına veda ettiği açıklandı.
Türk Tarih Kurumu ‘nun Prof. Dr. Machiel Kiel’in ölümü üzerine sosyal medya hesabından “Şeref üyemiz Prof. Dr. Machiel Kiel’in vefatını derin bir üzüntüyle öğrenmiş bulunuyoruz. Osmanlı dönemi mimari eserleri ve şehirleri üzerine kıymetli eserler veren hocamızın ailesine, yakınlarına ve camiamıza başsağlığı dileriz.” paylaşımını yaptı.
Prof. Dr. Machiel Kiel kimdir?
Prof. Dr. Machiel Kiel, 1938’de Hollanda’nın Wormerveer kentinde doğdu..
Amsterdam Üniversitesi’nde “Bulgarian Ecclesiastical Architecture and Mural Painting in the Turkish Period: A Sketch of the Economic, Juridical and Artistic Preconditions of Bulgarian Post-Byzantine Art and its Place in the Development of the Art of the Christian Balkans” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı (1983). 1993’te profesörlüğe yükseltildi.
Online sanat kursları
1959’da ilk Balkan seyahatine çıktı. Ardından Kuzey Afrika, Türkiye ve İran seyahatini gerçekleştirdi (1960-1961). Çeşitli binaların restorasyonunda çalıştı (1958-1976). Araştırma gezileri yaparak Balkanlar’daki Osmanlı mimarisini gün yüzüne çıkardı (1969-1990). İstanbul, Ankara ve Sofya’daki Osmanlı arşivlerinde araştırmalar yaptı (1979-1999). Harvard, Moskova Devlet, Münih, Paris Ecole des Studies Social ve Utrecht üniversitelerinde öğretim üyesi olarak çalıştı. UNESCO’nun Bosna-Hersek danışmanlığını yürüttü. International Committee of Dutch Byzantine Studies üyeliğine seçildi (1972).
Halen İstanbul’da bulunan Hollanda Araştırma Enstitüsü’nde (NIT) araştırmacı olarak çalışmaktadır.
1952-1958 yıllarında çeşitli işletmelerde ve 18 sene eski eserlerin restorasyonunda taşçı ve duvar ustası olarak çalışan Kiel, güzel sanatlar ve mimariye olan ilgisini kitaplarla destekledi ve 1959’da Balkanlara seyahat etti.
30 yaşından sonra üniversite okumaya karar veren Machiel Kiel, Almanca, İngilizce ve Fransızcanın yanı sıra Türkçe, Sırpça ve Bulgarca öğrendi, ardından Amsterdam Üniversitesinde doktora yaptı.
Utrecht, Durham, Harvard, Moskova, İstanbul üniversitelerinde çalışıp akademik araştırmalar yapan Kiel, 1969-1990 yıllarında Balkanlar’da Osmanlı mimarisini araştırdı.
Sadece Balkan taşrasını gezmekle kalmayıp, bazı şehirlerini de kayıt altına alan Kiel, Saraybosna’nın tarihi çarşılarını, Selanik’in atmosferini, Atina’daki sayısız eseri, Üsküp’ün mimarisini ve daha pek çok şehri adım adım gezerek bu coğrafyanın zenginliklerini yakından tanıdı, fotoğraflarını çekti.
1972’de Hollanda Bizans Araştırmaları Uluslararası Komitesi üyesi olan Kiel, 1979-1999 yıllarında İstanbul, Ankara ve Sofya’daki Osmanlı arşivleri üzerinde araştırma yaptı.
Arkeolojik temalı rehberli şehir turları
1983’de Amsterdam Üniversitesinde “Osmanlı Döneminde Bulgaristan’ın Kilise Mimarisi ve Duvar Resimleri” konulu teziyle doktorasını tamamlayan Kiel, 1992’de Ege Üniversitesi tarafından “onur doktora” ünvanına layık görüldü.
1993’de Utrecht Üniversitesinde kadrolu profesör olan Kiel, bildirileriyle ilgili birçok konferansa katıldı.
Machiel Kiel, özellikle uluslararası alanda akademik ve sanatsal çalışmalarıyla öne çıktı.
Kiel, çalışmalarıyla Balkanlar’daki Osmanlı dönemine ait cami, bedesten, dergah, mescit, mektep, külliye, tekke, imaret, kervansaray, çarşı, han, hamam, çeşme, su kemerleri ve köprüler gibi mimari eserlerin, inşa döneminden bugüne gelinceye kadar hangi aşamalardan geçtiğini kayıt altına aldı.
Machiel Kiel, Bosna Savaşı’nda yıkılan Mostar Köprüsü gibi birçok eserin yeniden inşasında görev yaptı.
Birçok üniversitede konuk profesör olarak ders veren ve emekli olduktan sonra İstanbul’daki Hollanda Arkeoloji Enstitüsünün direktörlüğünü üstlenen Kiel, Balkanlar’daki Osmanlı mimarisi üzerine 190’dan fazla makale ve 11 kitap yayımladı.
Kiel, TDV İslam Ansiklopedisi’ne, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Makedonya, Sırbistan ve Türkiye’nin şehir ve kasabaları ile 3 tematik konuyu kapsayan 127 önemli maddeyi yazarak bölgenin Osmanlı tarihine dair bilgi birikimini aktardı.
İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) yakında Machiel Kiel’e adanmış bir kitap yayınlayacak ve Kiel’in yıllar boyunca TDV İslam Ansiklopedisi‘ne yaptığı katkılar, bu kitapta Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi’nden ilgili görsellerle birlikte yer alacak.
Machiel Kiel’ın bazı önemli eserleri:
Art and Society of Bulgaria in the Turkish Period (1985)
Ottoman Architecture in Albania: 1385–1912 (1990)
Birgi: An Old Turkish Cultural Centre in Western Anatolia (2013)
Ost-Lokris in türkischer und neugriechischer Zeit (1460–1981) (Friedrich Sauerwein ile birlikte, 1994)
Kaynaklar: https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/machiel-kiel
Yukarıdaki yazı şu sayfadan alınmıştır:
https://www.arkeolojikhaber.com/haber-osmanli-mimarisi-uzmani-sanat-tarihcisi-prof-dr-machiel-kiel-vefat-etti-42192/?fbclid=IwY2xjawL8jspleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFDaUcxblV6ZzV2WmowMEppAR5XBdY3dV9B9l11nrWCJzrsVSUWGzrjvofgfJrZVhGr_O2hj9HqZ2rxSDVPCQ_aem_h0iV5ufggzM3Vm3y73evUA
“Hollandalı san’at târihçisi Prof. Dr. Machiel Kiel, vefât etti. Yabancı bilim adamları içinde hayrân olduğum birkaç isimden biriydi. Çok üzüldüm. Kendisi Balkanlardaki Türk eserlerini bulmaya ve korumaya kendisini adamış, gerçek bir aydındı. Tam anlamıyla Osmanlı’nın ve Türk kültürünün hayrânıydı. Bu alanın en büyüğü olan Ekrem Hakkı Ayverdi’nin izinden gidiyordu. Bununla da gurûr duyardı.
Kendisi Ayverdi ile tanışmasını ve hayrânlığı ile Balkanlardaki Türk eserleri konusunda yaşadıklarını şöyle anlatmıştır:
“İlk tanışmamız ona yazdığım mektupla oldu. Birkaç kez yeni bulduğum kitabeleri ona okuttum. Bana yardımcı oldu, Fatih’teki evinde misafir etti. Ayverdi çok şey yaptı. Onun gibi biri daha gelmedi.”
“Yanya’da Osmanlı eserleriyle karşılaşınca etkilendim. Aynı yıl Belgrad’da da küçük bir Osmanlı camisini inceleme fırsatı buldum. Sonra fark ettim ki Balkanlar’ın tamamında Osmanlı’dan kalan birçok cami, hamam, çeşme ve türbe var. Çünkü Osmanlı gittiği her yere imar götürmüş, hizmet götürmüş. Ama bunlar Balkan Savaşları’nda ciddi tahribata uğramış. Nerede bir eser olduğunu öğrensem o bölgeye gittim. Yugoslavya’yı 6 ay gezdim. 3 defa Arnavutluk’a gittim. Makedonya’ya defalarca gittim. Notlar aldım, fotoğraf çektim, eserlerin planlarını çıkardım. Kolay olmadı bu. Polisler peşimi bırakmadı. Dayak yedim, hapis yattım. İlk saha çalışmam böyle oldu. O günden beri bağımı hiç koparmadım Balkanlar’dan. O dönemde kimse bu eserlerle ilgilenmiyordu. Ben ilgilendim.”
Kutlu Altay KOCAOVA
Ömrünü, Balkanlar’daki Osmanlı mimarî mirasının araştırılması, belgelenmesi ve tanıtılması konularında geçirmiş bir insandı.
“Kiliseye Çevrilen Türk Eserleri” kitabını hazırlarken kendisinin izniyle arşivinden bazı fotoğrafları kullanmıştım.
Çok önemli bir mimarlık tarihçisini, büyük bir alimi kaybettik, eserleriyle yaşayacak…
***
Kiel, makaleleri ve kitapları haricinde sadece İslâm Ansiklopedisi’nde 127 madde kaleme almış:
https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/machiel-kiel
Balkanlar’daki Osmanlı eserlerinden çektiği fotoğraflara internet üzerinden erişmek mümkün:
https://www.nit-istanbul.org/kielarchive/index.php
İsam’da erişime açık makaleleri:
http://ktpmakale.isam.org.tr/?blm=sonucmklsbv&geldi=ayrintimklsbv&navdil=tr&DergiAdiAra=&MakaleAdAra=&YazarAdiAra=machiel+kiel&Cilt=&Sayi=&AnahtarKlm=°isti=&-max=10&-find=
Sinan Çuluk Bey’in 2005’te kendisiyle yaptığı mülakat:
https://sinanculuk.blogspot.com/2012/06/prof-dr-dr-machiel-kiel-ile-mulakat.html
