Mevlid Kandili, Türk kültürünün en önemli ve dikkat çekici değerlerinden birisidir. Kandiller insanların bir araya gelmesine vesile olan ortamlardır. Edebî ve kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarıldığı yerlerden birisi Mevlid kandillerinin düzenlendiği bu ortamlar yani camiler, mescitler, tekkelerdir. Bugün de evlerde, camilerde Mevlid okutulması geleneğinin devamı kültürel değerlerimizin süreklilik arz etmesi bakımından çok önemlidir.
Süleyman Çelebi tarafından yazılan Mevlid’in adı aslında Vesiletü’n-Necat’tır. Bu isim “Kurtuluş Vesilesi” anlamına gelmektedir. Mevlid, Türk Edebiyatında en çok okunan, en sevilen eser olması itibariyle de dikkat çeker.
Mevlidlerin olduğu gün ve gecelerde çeşitli ilahilerin okunması âdettendir. Bu ilahilerin zenginliği ve çeşitliliği kültürümüzün de gücünün bir yansımasıdır.
Mevlidlerde çoğu vakit başka başka ilahiler de okunmaktadır. Bizim Gerede’deki araştırmalarımız sırasında dikkatimizi çeken Mevlid gecesi için de söylenen ilahilerdir. Bu ilahiler bir ilahi defterinde geçmektedir. Biz bir başka yazımız vesilesiyle bu defterlerden söz etmiştik. Burada sözü uzatmamak adına ayrıntıya girmek istemiyoruz.
Defteler bize Gerede Anadolu Lisesi’nde TDE Öğretmeni olarak vazife yapan Zehra Konuk tarafından ulaştırılmıştır. Ona da anneannesinden intikal etmiştir.
Gerede’de tespit edilen bu Mevlid ilahilerinden ilki yedi bentten oluşmaktadır. İlk bent altı mısradan oluşurken diğerleri beşer mısradan meydana gelmektedir. Burada Hz. Peygamber’in doğumu esas olmakla beraber ilahinin onun doğumunun anıldığı gece için yazıldığı ve söylendiği anlaşılmaktadır. Biz burada bu ilahi metnini örnek olarak vermek istiyoruz:
Bil ki rahmeti rahmandır
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Günahlara kefaretdür
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Resule her kim ümmetdür
İşi tanzimi hörmetdür
Sevgisine elametdür
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Buna her km kulak vermez
Hakk’ın rahmetini bulmaz
Hakk’ı seven mahrum kalmaz
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Eger ümmet isen kardeş
Resul aşkına yidür aş
Akıt canım gözünden yaş
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Canın deyil ise hasta
Resulü cem ile iste
Ulaşturur seni dosta
Bu mevlüdü Habibullah,
Habibullah Resulullah
Canın deyil ise hasta
Resulü cem ile iste
Ulaşturur seni dosta
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Haçetin senin hayır olsun
Dini iman ile dolsun
Yarın size şefi olsun
Bu mevlüdi Habibullah,
Habibullah Resulullah
Bu konuda defterde kayıtlı ikinci ilahi ise beş dörtlükten meydana gelmektedir. “Mevlüt ayına merhaba” Mmütekerrir mısralı bu ilahi de Mevlid kandillerinde okunan bir ilahi olmalıdır. Bu ilahiyi de burada örnek olarak vermek istiyoruz:
Ey ehl-i şevk ü âşıkân
Mevlüt ayına merhaba
Ey ehl-i sıdk u sâdıkân
Mevlüt ayına merhaba
Zikredelüm biz ol şahı
Hem fikredelim Allah’ı
Allah’ın sevgüli mahı
Toğduğu aya merhaba
Tutun kulak iş bu söze
Ol şefaat eder size
Hem Resul’ün alay yüze
Mevlüt ayına merhaba
Yakın ona cümle ırak
Kâbe kavseyn hem durak
Hak’tan gelen hülle burak
Mevlüt ayına merhaba
Müminlere yoldaş olan
Ol hak ile sırdaş olan
Cebrail’e kardaş olan
Mevlüt ayına merhaba
Mevlid kandillerinde Gerede ve yöresinde okunduğunu düşündüğümüz bu ilahiler bu konudaki literatüre bir destek olarak görülebilir. Bunların burada kısa bir yazı içinde değerlendirilmesi bu konudaki kültür zenginliğimize bir katkı olarak kabul edilmelidir. Gerede’de yapılacak araştırmalarla bu hususta başka zengin kültürel değerlere ulaşmak her zaman ihtimal dahilindedir.
Yasin ŞEN
